Lập trình năm 2025: Chúng ta sẽ là kiến trúc sư hay vẫn 'gõ code' bằng tay?
Lê Lân1
Tương Lai Lập Trình: Từ Viết Code Thủ Công Đến Thiết Kế Hệ Thống Cấp Cao
Mở Đầu
Trong kỷ nguyên phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), ngành lập trình đang chứng kiến nhiều thay đổi sâu sắc. Đây không chỉ là câu chuyện về việc AI thay thế con người, mà còn về cách mà vai trò lập trình viên đang chuyển dịch từ viết từng dòng code sang thiết kế hệ thống tổng thể.
Gần đây, trong một buổi phỏng vấn, Satya Nadella - CEO của Microsoft đã nhấn mạnh rằng tương lai của phát triển phần mềm sẽ ít tập trung vào việc viết mã từng ký tự mà nhiều hơn vào việc thiết kế hệ thống ở cấp độ cao. Quan điểm này phản ánh đúng thực tế và cũng là trải nghiệm cá nhân của rất nhiều lập trình viên khi làm việc cùng các mô hình tạo sinh như ChatGPT.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá những khía cạnh khác nhau của lập trình hiện đại, phân tích sự thay đổi trong các thành phần như cú pháp, ngôn ngữ lập trình, nguyên tắc thiết kế, cũng như dự đoán cách mà lập trình sẽ phát triển trong năm 2025 và hơn thế nữa.
Sự Biến Đổi Trong Lập Trình
Cú Pháp (-)
Cú pháp và các ký hiệu ngôn ngữ ngày càng trở nên ít quan trọng hơn. Trải nghiệm cá nhân từ việc sử dụng Python, Java, C và Golang cho thấy lập trình viên đang trở nên độc lập hơn với cú pháp.
- Ví dụ, trong cùng gia đình ngôn ngữ C, các định nghĩa hàm như
func,def, hayfunctiontrở nên dễ dàng để hình dung dù khác biệt về cú pháp.
- Một lập trình viên Java có thể nhanh chóng hiểu và đóng góp vào dự án C với ít trở ngại hơn trước đây.
Điều này thể hiện rõ sự chuyển dịch từ việc ghi nhớ các chi tiết cú pháp sang tập trung vào logic và mô hình hóa.
Các Bẫy Riêng Biệt Của Ngôn Ngữ (+)
Tuy cú pháp bớt quan trọng, nhưng sự khác biệt trong các tính năng riêng của từng ngôn ngữ vẫn giữ vai trò then chốt.
- Python nổi tiếng là ngôn ngữ gần với giả mã, nhưng vẫn tồn tại những chi tiết “bao ẩn” có thể gây sai sót nghiêm trọng. Ví dụ, việc sử dụng tham số mặc định mutable trong hàm sau:
Giá trị mặc định của
lst chỉ được tạo một lần, dẫn đến:x = spawn_lst(5) # Kết quả: [5]y = spawn_lst(6) # Kết quả: [5, 6]x is y # TrueĐiều này có thể gây hiểu nhầm lớn cho những người không quen thuộc với cách hoạt động của bộ nhớ và tham chiếu trong Python.
Hiểu sâu sắc các đặc điểm riêng biệt của ngôn ngữ vẫn là yếu tố quan trọng để tránh những lỗi “bẫy ngôn ngữ”.
Nguyên Tắc Lập Trình (+)
Cốt lõi của lập trình không nằm ở ngôn ngữ hay cú pháp mà là ở các khái niệm và thiết kế.
- Các triết lý thiết kế phần mềm và các nguyên tắc như quản lý bộ nhớ, mô hình lập trình (ví dụ hàm thuần túy trong Haskell hay garbage collection trong Python) rất quan trọng.
- Sự khác biệt trong thiết kế như: Golang không sử dụng lớp (class), Java mọi thứ đều phải trong lớp, Swift tự động quản lý tham chiếu... là những khía cạnh cần hiểu để xây dựng phần mềm hiệu quả.
- Hiểu biết này giúp lập trình viên không chỉ “biết code”, mà còn biết tại sao phải viết code theo cách này hay cách khác.
<b>Điều quan trọng:</b> Thiết kế và kiến trúc phần mềm đóng vai trò trung tâm trong quá trình phát triển phần mềm hiện đại.
Hướng Dẫn Style (-)
Style code như quy tắc đặt tên, quy ước format, indentation... vẫn quan trọng nhưng với sự hỗ trợ mạnh mẽ của AI và các công cụ như trình phân tích cú pháp (linters), trình hỗ trợ ngôn ngữ (language servers), việc duy trì style chuẩn đã trở nên tự động và dễ dàng hơn.
- Lập trình viên không cần nhớ hết tất cả các quy tắc style nữa, bởi AI sẽ giúp tuân theo các chuẩn mực này.
- Thời gian dành để canh chỉnh style code sẽ giảm đi, tập trung hơn vào logic và kiến trúc.
Cấu Trúc Dự Án (+)
Một trong những hạn chế lớn của mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) là kích thước ngữ cảnh (context window) – số lượng thông tin có thể xử lý cùng lúc.
- Đây không chỉ là giới hạn công bố chính thức mà còn là giới hạn thực tế trong các ứng dụng.
- Do đó, cấu trúc dự án tốt, bao gồm việc phân chia thành các thành phần nhỏ hơn với giao diện rõ ràng, giúp tận dụng hiệu quả khả năng của AI.
Tương lai phát triển phần mềm với AI sẽ dựa trên thiết kế kiến trúc phân tán, nơi AI xử lý từng thành phần riêng biệt dưới sự giám sát của con người.
Gợi Ý Cho Các Lập Trình Viên
Chuyển Hướng Từ Bàn Phím Sang Thiết Kế
Đây không phải là lời kêu gọi từ bỏ kỹ năng gõ mã, mà là đề xuất chuyển trọng tâm sang công đoạn thiết kế.
- Tập trung vào việc phác thảo, mô hình hóa hệ thống bằng giấy hoặc công cụ thiết kế.
- Tạo ra những bản thiết kế kỹ thuật chi tiết nằm giữa mức độ mô tả cao và mã nguồn thực tế.
- Đánh dấu rõ ràng các cấu trúc, trách nhiệm, kế thừa, biến đổi... để AI có thể “bổ sung thịt da” cho những khung xương ấy.
Sự phối hợp giữa bàn tay con người và sức mạnh AI sẽ tạo ra phần mềm chất lượng cao và có kiến trúc vững chắc hơn bao giờ hết.
Kết Luận
Trong tương lai gần, việc đánh máy từng ký tự code có thể trở thành quá khứ, thay vào đó là sự tập trung cao độ vào hiểu biết thiết kế và lý giải kiến trúc.
- Nắm chắc các khái niệm lập trình và nguyên tắc thiết kế là nền tảng giúp bạn nhanh chóng thích nghi với bất kỳ ngôn ngữ hay công nghệ mới nào, đặc biệt khi AI tạo ra code cơ bản.
- Việc tích hợp, đánh giá và thiết kế phần mềm vẫn là những kỹ năng không thể thay thế và đầy thách thức đối với con người.
- Tổng quan, chúng ta vẫn cần là những kiến trúc sư phần mềm tài năng, nhưng giờ đây được hỗ trợ hiệu quả hơn bởi công nghệ AI.
Typing code từng dòng sẽ trở thành thú vui hoài cổ dành cho những lập trình viên yêu thích cảm giác tay trên bàn phím.
Tham Khảo
- Nadella, S. (2023). Interview on AI and Software Development.
- Python Documentation — Mutable Default Arguments. https://docs.python.org/3/tutorial/controlflow.html#default-argument-values
- NVIDIA RULER Project. https://github.com/NVIDIA/RULER
- Yaoke Pro Blogs. https://yaoke.pro/blogs
1
100%
Loading...